भारतामध्ये बँकिंग क्षेत्र हे देशाच्या आर्थिक विकासाचा कणा मानले जाते. या क्षेत्रात स्थिर नोकरी, चांगला वेतनमान, सामाजिक प्रतिष्ठा आणि पदोन्नतीची संधी यामुळे दरवर्षी लाखो तरुण सरकारी बँकिंग सेवेत करिअर करण्याचे स्वप्न पाहतात.

IBPS (Institute of Banking Personnel Selection), SBI (State Bank of India), RBI (Reserve Bank of India), NABARD यांसारख्या प्रतिष्ठित संस्थांकडून दरवर्षी विविध पदांसाठी मोठ्या प्रमाणावर भरती प्रक्रिया राबवली जाते. या परीक्षा पास करून उमेदवारांना Probationary Officer (PO), Clerk, Specialist Officer (SO), RBI Grade B Officer, Assistant, Development Officer अशा महत्वाच्या पदांवर नियुक्ती मिळते.

बँकिंग नोकरीचे मुख्य आकर्षण

1. स्थैर्य: सरकारी सेवेत कायमस्वरूपी नोकरी
2. उत्कृष्ट वेतनमान: भत्ते, बोनस आणि सुविधा
3. प्रमोशन संधी: नियमित कालावधीनंतर वरिष्ठ पदांवर पदोन्नती
4. सामाजिक प्रतिष्ठा: बँकिंग क्षेत्रात काम करण्याचा मान व सन्मान
5. देशसेवेत योगदान: देशाच्या आर्थिक व्यवस्थेत थेट सहभाग

आजच्या स्पर्धात्मक युगात, योग्य मार्गदर्शन, नियोजन, सतत सराव आणि चालू घडामोडींचे ज्ञान या चार गोष्टींवर यश अवलंबून असते. बँकिंग परीक्षा ही फक्त ज्ञानाची नाही तर वेळेचे व्यवस्थापन, वेग आणि अचूकता यांचीसुद्धा परीक्षा आहे.

या ब्लॉगमध्ये आपण खालील बाबींचे सविस्तर मार्गदर्शन घेणार आहोत:

• बँकिंग परीक्षांचे प्रकार
• पात्रता निकष
• परीक्षा पद्धती आणि अभ्यासक्रम
• अभ्यास टिप्स आणि यशस्वी होण्याची रणनीती
• शिफारसी पुस्तके आणि डिजिटल संसाधने

जर तुमचे उद्दिष्ट बँकिंग क्षेत्रात करिअर घडवणे असेल, तर ही माहिती तुमच्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरेल.

1. बँकिंग परीक्षांचे प्रकार (Types of Banking Exams)

भारतामध्ये बँकिंग क्षेत्रातील भरती प्रक्रिया दोन प्रमुख पद्धतींनी होते:

1. सार्वजनिक क्षेत्रातील बँक (Public Sector Banks – PSBs)
2. विशेष संस्थात्मक बँका (RBI, NABARD, SIDBI, इत्यादी)

या भरती प्रक्रियेमध्ये खालील प्रमुख परीक्षा सर्वाधिक लोकप्रिय आहेत:

1. IBPS (Institute of Banking Personnel Selection) द्वारे घेण्यात येणाऱ्या परीक्षा

IBPS ही स्वायत्त संस्था असून, 11 सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांसाठी भरती करते.
IBPS द्वारे घेतल्या जाणाऱ्या मुख्य परीक्षा:

मुख्य वैशिष्ट्य:

• पूर्व परीक्षा + मुख्य परीक्षा + मुलाखत (PO/SO)
• पूर्व परीक्षा + मुख्य परीक्षा (Clerk)

2. SBI (State Bank of India) द्वारे घेण्यात येणाऱ्या परीक्षा

SBI या देशातील सर्वात मोठ्या सरकारी बँकेकडून स्वतंत्रपणे भरती परीक्षा घेतली जाते.

मुख्य वैशिष्ट्य:
SBI च्या परीक्षेत अतिरिक्त वर्णनात्मक (Descriptive) लेखनाचा पेपर असतो, जो इंग्रजीमध्ये घेतला जातो.

3. RBI (Reserve Bank of India) द्वारे घेण्यात येणाऱ्या परीक्षा

RBI हा देशाचा मुद्रा व्यवस्थापन आणि बँकिंग नियामक प्राधिकरण आहे. RBI द्वारे घेण्यात येणाऱ्या महत्वाच्या परीक्षा:

मुख्य वैशिष्ट्य:
RBI Grade B ही परीक्षा अत्यंत प्रतिष्ठेची असून त्यामध्ये अर्थशास्त्र, वित्तीय घडामोडी यावर भर असतो.

4. NABARD व इतर वित्तीय संस्था

• NABARD (National Bank for Agriculture and Rural Development):
  • Development Assistant
  • Grade A / Grade B Officers
• SIDBI (Small Industries Development Bank of India):
  • Assistant Manager
• LIC Housing Finance / Insurance Sector
  • Administrative Officers (AO)
  • Assistants

5. खासगी व सहकारी बँकांची स्वतंत्र भरती

काही सहकारी बँका (Co-operative Banks) आणि मोठ्या खाजगी बँका (HDFC, ICICI, Axis) स्वतःची स्वतंत्र भरती प्रक्रिया राबवतात. या प्रक्रियेत ऑनलाइन टेस्ट + मुलाखत हे दोन टप्पे असतात.

स्पर्धेचे स्वरूप

• दरवर्षी लाखो उमेदवार या सर्व परीक्षांना बसतात.
• Prelims मध्ये वेग आणि Accuracy महत्त्वाचे.
• Mains मध्ये General Awareness, Banking Knowledge आणि Data Interpretation यांना जास्त महत्त्व असते.

जर तुम्हाला सरकारी बँकेत अधिकारी किंवा लिपिकीय पदासाठी करिअर करायचे असेल, तर IBPS, SBI आणि RBI यांच्या परीक्षांची तयारी करणे आवश्यक आहे. योग्य अभ्यासक्रम समजून घेतल्यास एकाच अभ्यासातून अनेक परीक्षा देता येतात.

2. बँकिंग परीक्षा पात्रता निकष (Eligibility Criteria for Banking Exams)

१. शैक्षणिक पात्रता (Educational Qualification)

• किमान पात्रता:
  • पदवीधर (Graduate) कोणत्याही मान्यताप्राप्त विद्यापीठातून.
• विशेष पदांसाठी (Specialist Officer / RBI Grade B):
  • काही पदांसाठी अर्थशास्त्र, वित्त, कायदा, IT, व्यवस्थापन, कृषीशास्त्र इ. विषयातील पदवी/पदव्युत्तर पदवी आवश्यक.
• Final Year विद्यार्थी:
  • अंतिम वर्षाची परीक्षा दिलेली पण निकाल प्रलंबित असल्यास काही परीक्षांत अर्ज करता येतो, मात्र मुलाखतीपूर्वी पदवी पूर्ण झालेली असावी.

२. वयोमर्यादा (Age Limit)

साधारण मर्यादा: (अर्जाच्या शेवटच्या तारखेनुसार)

आरक्षित प्रवर्गासाठी सवलत:

• SC/ST: 5 वर्षे
• OBC: 3 वर्षे
• दिव्यांग (PwD): 10 वर्षांपर्यंत
• माजी सैनिक: नियमांनुसार सवलत

३. नागरिकत्व (Nationality)

• उमेदवार भारतीय नागरिक असावा किंवा
• नेपाळ / भूतानचा नागरिक किंवा
• 1962 पूर्वी भारतात स्थायिक झालेले तिबेटीयन निर्वासित किंवा
• भारतात स्थलांतरित होऊन स्थायिक झालेले काही परदेशी (भारत सरकारकडून मान्यता आवश्यक).

४. संगणक ज्ञान (Computer Knowledge)

• आजच्या काळात संगणक व इंटरनेटचे मूलभूत ज्ञान आवश्यक आहे.
• काही परीक्षांमध्ये (विशेषतः IBPS Clerk) संगणक व टायपिंग कौशल्य चाचणी घेतली जाऊ शकते.

५. भाषेचे ज्ञान (Language Proficiency)

• Clerk पदासाठी ज्या राज्यासाठी अर्ज केला आहे त्या राज्याच्या प्रादेशिक भाषेचे वाचन, लेखन व बोलण्याचे ज्ञान आवश्यक आहे.
• यासाठी Language Proficiency Test (LPT) घेतली जाऊ शकते.

६. इतर महत्त्वाच्या अटी

• चारित्र्य प्रमाणपत्र: उमेदवाराचा स्वभाव व चारित्र्य चांगले असणे आवश्यक.
• शारीरिक व मानसिक स्थिती: नियुक्तीपूर्वी वैद्यकीय तपासणी पास करणे गरजेचे आहे.

पदवीधर असणे, योग्य वयोमर्यादा, संगणक व भाषेचे ज्ञान आणि चारित्र्य तपासणी यावर बँकिंग परीक्षा पात्रता अवलंबून असते.
अर्ज करण्याआधी प्रत्येक संस्थेची अधिकृत जाहिरात (Notification) नीट वाचणे अत्यावश्यक आहे.

3. बँकिंग परीक्षा स्वरूप (Exam Pattern)

बँकिंग परीक्षा प्रामुख्याने ३ टप्प्यांमध्ये घेतली जाते (काही पदांसाठी फक्त २ टप्पे असतात):

1. पूर्व परीक्षा (Preliminary Exam) – पात्रता चाचणी
2. मुख्य परीक्षा (Main Exam) – अंतिम गुणांकनासाठी
3. मुलाखत (Interview) / ग्रुप डिस्कशन (PO, Grade B पदांसाठी)

१. पूर्व परीक्षा (Prelims)

पूर्व परीक्षा ही फक्त पात्रता चाचणी (Qualifying Exam) असते.
तिचे गुण अंतिम निकालात धरले जात नाहीत, पण या टप्प्यात यश मिळाल्यावरच मुख्य परीक्षेसाठी पात्रता मिळते.

पूर्व परीक्षेचे स्वरूप (Prelims Pattern):

• प्रत्येक विषयासाठी वेगळा sectional cut-off असतो.
• निगेटिव्ह मार्किंग: चुकीच्या उत्तरासाठी 0.25 गुण वजा.

२. मुख्य परीक्षा (Mains)

मुख्य परीक्षा ही गुणांकनासाठी अत्यंत महत्वाची असते.
प्रत्येक पदासाठी (PO, Clerk, RBI Grade B) प्रश्नांचा फोकस थोडासा वेगळा असतो, पण प्रश्नपत्रिकेचा स्वरूप साधारण असा असतो:

मुख्य परीक्षेचे स्वरूप (Mains Pattern):

• Descriptive Paper फक्त PO, SBI PO आणि RBI Grade B पदांसाठी असतो.
• निगेटिव्ह मार्किंग: 0.25 गुण वजा.

३. मुलाखत व गटचर्चा (Interview / Group Discussion)

कोणासाठी:

• PO (Probationary Officer)
• RBI Grade B Officer
• NABARD Grade A/B Officer

गुण:

• IBPS/SBI PO: 100 गुण (अंतिम निकालात 20% वजन)
• RBI Grade B: 75 गुण

उद्देश:

• संवाद कौशल्य, आर्थिक विषयांवरील ज्ञान, निर्णयक्षमता आणि व्यक्तिमत्व तपासणे.

४. अंतिम गुणांकन (Final Merit List)

• Clerk पदासाठी: फक्त Main Exam च्या गुणांवर अंतिम यादी तयार होते.
• PO/Grade B पदासाठी:
  Main Exam (80% वजन) + Interview (20% वजन)

सारांश (Key Points)

1. Prelims: पात्रता चाचणी – वेग व accuracy महत्त्वाची.
2. Mains: Banking Awareness, Data Interpretation, Reasoning वर भर.
3. Interview: व्यक्तिमत्व, चालू घडामोडी, वित्तीय धोरणांची समज.

टिप:

प्रत्येक परीक्षेच्या अधिकृत अधिसूचनेत (Notification) दिलेल्या सविस्तर टप्पे, cut-off नियम आणि syllabus नीट पाहणे आवश्यक आहे.

4. बँकिंग परीक्षा – तपशीलवार अभ्यासक्रम (Detailed Syllabus)

बँकिंग परीक्षेतील प्रश्न प्रामुख्याने पाच प्रमुख विभागांमधून विचारले जातात:

१. इंग्रजी भाषा (English Language)

Prelims:

• Vocabulary – Synonyms, Antonyms
• Grammar (Parts of Speech, Tenses, Articles)
• Spotting Errors
• Sentence Improvement / Rearrangement
• Cloze Test
• Reading Comprehension (Passage)
• Fill in the Blanks

Mains:

• अधिक अवघड स्तराचे Comprehension
• Para Jumbles
• Descriptive Writing (PO, SBI, RBI) – Essay & Letter Writing

२. बुद्धिमत्ता चाचणी (Reasoning Ability)

Prelims:

• Puzzles (Seating Arrangement, Circular, Linear)
• Blood Relations
• Coding-Decoding
• Syllogism
• Inequalities
• Direction Sense

Mains (Advanced Reasoning):

• Machine Input-Output
• Logical Reasoning (Statement-Conclusion, Assumptions)
• Data Sufficiency
• Analytical Decision Making
• Critical Reasoning

३. अंकगणित / परिमाणात्मक क्षमता (Quantitative Aptitude / Numerical Ability)

Prelims:

• Simplification / Approximation
• Number Series
• Data Interpretation (DI) – Tables, Bar Graphs
• Quadratic Equations
• Arithmetic Problems – Percentage, Ratio, Averages

Mains:

• Advanced DI (Pie Charts, Mixed Graphs, Caselet)
• Probability, Permutation & Combination
• Time & Work, Time & Distance
• Mensuration
• Simple & Compound Interest
• Profit & Loss, Partnership
• Data Sufficiency (Maths)

४. सामान्य ज्ञान व बँकिंग जागरूकता (General Awareness & Banking Awareness)

मुख्य पेपरमध्ये अत्यंत महत्त्वाचा विभाग:

• चालू घडामोडी (मागील 6 महिन्यांतील)
• राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय घडामोडी
• बँकिंग क्षेत्रातील महत्त्वपूर्ण संज्ञा
• RBI धोरणे (Monetary Policy, CRR, SLR, Repo Rate)
• सरकारी योजना व अर्थसंकल्प
• आर्थिक व वित्तीय बातम्या
• स्थिर GK (Static GK)

५. संगणक ज्ञान (Computer Knowledge)

• संगणकाचे मूलभूत ज्ञान
• MS Office (Word, Excel, PowerPoint)
• इंटरनेट, Networking Basics
• ई-मेल व डेटा सिक्युरिटी
• संगणकाचे शॉर्टकट्स

(हा विभाग मुख्यतः IBPS Clerk, IBPS PO, RBI Assistant, NABARD Assistant परीक्षांत विचारला जातो.)

Descriptive Paper (फक्त PO/Grade B साठी):

• Essay Writing: Banking/Finance, Social Issues, Technology
• Letter Writing: Official/Informal/Complaint Letters

महत्त्वाचे वजन (Weightage)

टीप:

• Prelims मध्ये वेग आणि अचूकता महत्त्वाची, तर Mains मध्ये सखोल ज्ञान + अचूकता आवश्यक असते.
• Banking Awareness, Current Affairs आणि Data Interpretation वर विशेष लक्ष द्यावे.

5. अभ्यासासाठी शिफारसी पुस्तके (Recommended Books for Banking Exams)

बँकिंग परीक्षा तयारीसाठी योग्य व विश्वासार्ह अभ्यास साहित्य निवडणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. खाली विभागनिहाय सर्वोत्कृष्ट पुस्तके, मासिके आणि डिजिटल संसाधने दिली आहेत.

१. इंग्रजी भाषा (English Language)

• Objective English – S.P. Bakshi (Arihant Publications)
  • Grammar व Vocabulary साठी उपयुक्त.
• Word Power Made Easy – Norman Lewis
  • Vocabulary व Synonyms/Antonyms सुधारण्यासाठी.
• High School English Grammar and Composition – Wren & Martin
  • Grammar Rules आणि Sentence Formation साठी.
• Newspaper Reading (The Hindu / Indian Express)
  • Comprehension व Descriptive Paper साठी आवश्यक.

२. Reasoning Ability (तर्कशक्ती)

• A Modern Approach to Verbal & Non-Verbal Reasoning – R.S. Aggarwal
  • Puzzles, Seating Arrangement, Coding-Decoding, Syllogism.
• Analytical Reasoning – M.K. Pandey
  • High-level puzzles आणि Critical Reasoning साठी.
• Test Series / Mock Tests
  • ऑनलाईन प्लॅटफॉर्म (Oliveboard/Testbook).

३. Quantitative Aptitude (अंकगणित/परिमाणात्मक क्षमता)

• Quantitative Aptitude for Competitive Examinations – R.S. Aggarwal
• Fast Track Arithmetic – Rajesh Verma
  • Speed Math आणि Shortcuts शिकण्यासाठी.
• Data Interpretation Book – Arun Sharma
  • Advanced DI साठी (Mains).

४. General Awareness / Banking Awareness

• Banking Awareness – Arihant Publications
  • RBI धोरणे, बँकिंग टर्म्स, आर्थिक घडामोडी.
• Lucent’s General Knowledge
  • Static GK साठी.
• Pratiyogita Darpan / Banking Services Chronicle (मासिके)
  • Current Affairs अपडेटसाठी.
• Economic Survey / Budget सारांश
  • Mains व Interview साठी अत्यावश्यक.

५. चालू घडामोडी (Current Affairs)

• Yojana / Kurukshetra मासिके (मराठी व इंग्रजी)
• Infomarathi.in – Current Affairs Daily Notes (मराठीत)
• Online Quiz Apps – Testbook, Gradeup, Oliveboard

६. संगणक ज्ञान (Computer Knowledge)

• Computer Awareness – Arihant / Disha Publications
  • Basics, MS Office, Internet, Networking.
• ऑनलाईन PDF Notes (Free): IBPS Guide / AffairsCloud

७. Descriptive Paper (Essay & Letter Writing – फक्त PO/Grade B)

• Descriptive English – SC Gupta (Arihant Publications)
• पत्रलेखन सराव: Official + Informal letters.
• Editorial Reading (The Hindu, Indian Express).

पूरक अभ्यास साधने (Digital Resources):

• Oliveboard / Testbook / Adda247 – Mock Test Series
• AffairsCloud / BankersAdda – Daily Current Affairs Capsule
• Infomarathi.in – मराठीमध्ये चालू घडामोडी, Short Notes, Mock Quizzes

टीप:

• सुरुवातीला एकच पुस्तक ठरवून वारंवार सराव करणे जास्त फायदेशीर ठरते.
• Prelims साठी Speed & Accuracy, तर Mains साठी Concept Clarity आवश्यक.

6. अभ्यास टिप्स व रणनीती (Preparation Tips & Study Strategy)

बँकिंग परीक्षांमध्ये यश मिळवण्यासाठी नियोजनबद्ध अभ्यास, नियमित सराव, वेळेचे व्यवस्थापन आणि चालू घडामोडींचे ज्ञान हे चार स्तंभ सर्वात महत्त्वाचे आहेत.

खाली दिलेले मुद्दे पाळल्यास तयारी सुसंगत आणि परिणामकारक होईल.

१. अभ्यासाची दिशा ठरवा (Know the Pattern & Syllabus)

• सर्वात आधी Prelims आणि Mains चा अभ्यासक्रम व प्रश्नपत्रिकेचा पॅटर्न नीट वाचा.
• कोणते विषय जास्त वेळ घेतात आणि कुठे तुमची पकड आहे ते ओळखा.
• अभ्यासक्रमानुसार टप्प्यांनुसार वेळापत्रक (planner) तयार करा.

२. दैनंदिन वेळापत्रक (Daily Routine)

सुचवलेली दिनचर्या (६–८ तासांचा अभ्यास):

३. टप्प्यांनुसार अभ्यास योजना (3 Phase Strategy)

फेज 1: २ महिने – पाया मजबूत करणे (Concept Building)

• मूलभूत Grammar, Maths, Reasoning चे Concepts शिकणे.
• प्रत्येक दिवस 1 Quant, 1 Reasoning, 1 English टॉपिक पूर्ण करणे.
• Newspaper + Current Affairs Notes सुरु करणे.

फेज 2: पुढील २ महिने – सराव व गती (Practice & Speed)

• मागील वर्षांच्या प्रश्नपत्रिका सोडवा.
• रोज 1 Full Length Mock Test सोडवणे.
• Data Interpretation, Puzzles यावर वेग वाढवा.

फेज 3: शेवटचे २ महिने – Revision व Mock Drill

• Sectional Tests (वेळ निश्चित करून).
• चुकीचे प्रश्न लिहून ठेवा (Error Book).
• Banking Awareness आणि चालू घडामोडींवर जास्त भर.

४. चालू घडामोडी आणि General Awareness

• 6 महिन्यांचा करंट अफेअर्स सतत अपडेट ठेवा.
• बँकिंग संबंधित बातम्या, RBI धोरणे, आर्थिक निर्णय समजून घ्या.
• लोकसत्ता/सकाळ (मराठी) + The Hindu / Business Standard (इंग्रजी) वाचण्याची सवय लावा.

५. Test Series & Self Analysis

• दर आठवड्याला किमान 4–5 मॉक टेस्ट द्या.
• प्रत्येक टेस्टनंतर चुका ओळखा, कारण समजून घ्या आणि सुधारणा करा.
• तुमच्या तयारीचा Track ठेवण्यासाठी Excel/Planner वापरा.

६. वेळेचे व्यवस्थापन (Time Management)

• Prelims: १ प्रश्न ३०–३५ सेकंदात सोडवण्याचा सराव.
• Mains: Accuracy वर भर; Negativity टाळा.
• Sectional cut-off लक्षात ठेवून योजना करा.

७. मनोबल वाढवा (Motivation & Discipline)

• नियमित व्यायाम, पुरेशी झोप आणि सकारात्मकता ठेवा.
• सोशल मीडियाचा वापर मर्यादित करा.
• लहान-लहान उद्दिष्टे ठेवा आणि ती पूर्ण झाल्यावर स्वतःला बक्षीस द्या.

८. Interview/Descriptive साठी अतिरिक्त टिप्स (PO / Grade B)

• Current Affairs चा अभ्यास इंग्रजीत करून ठेवा (Essay साठी).
• मुलाखतीत विचारले जाणारे प्रश्न:
  • स्वतःचा परिचय
  • बँकिंग क्षेत्रातील सुधारणा
  • अर्थसंकल्पातील योजना
  • RBI धोरणांबाबत मत
• Mock Interview Sessions घ्या.

महत्त्वाची यादी (Checklist)

• ✅ दररोज चालू घडामोडी – 1 तास
• ✅ रोज 2 तास MCQs सराव
• ✅ आठवड्यात 5 मॉक टेस्ट
• ✅ मासिक Current Affairs Revision
• ✅ Negativity टाळून सातत्य ठेवा

ही सर्व रणनीती पाळल्यास तुम्ही बँकिंग परीक्षेत उत्तीर्ण होण्याची शक्यता खूप वाढवू शकता.

7. बँकिंग परीक्षा ६ महिन्यांचा अभ्यास कॅलेंडर

फेजनुसार योजना

दैनंदिन वेळापत्रक

अतिरिक्त टिप्स

8. महत्वाचे टॉपिक (High Yield Topics)

बँकिंग परीक्षा (IBPS / SBI / RBI / NABARD) मध्ये काही विशिष्ट टॉपिक वारंवार विचारले जातात. या टॉपिकवर विशेष लक्ष दिल्यास कमी वेळेत जास्त गुण मिळू शकतात.

१. Quantitative Aptitude मधील High Yield Topics

Prelims साठी:

• Simplification & Approximation: (२०–२५% प्रश्न)
• Number Series: Missing / Wrong Number Patterns
• Quadratic Equations: सरळ equations सोडवणे
• Arithmetic Basics:
  • Percentage, Profit & Loss
  • Simple & Compound Interest
  • Average, Ratio & Proportion
  • Time, Speed & Distance, Time & Work

Mains साठी (Advanced Quant/DI):

• Data Interpretation:
  • Table-based
  • Pie-chart, Bar Graph, Line Graph
  • Mixed Graphs
  • Caselet (Paragraph-based DI)
• Data Sufficiency (Maths-based)
• Probability, Permutation & Combination
• Mensuration, Partnership Problems

२. Reasoning Ability मधील High Yield Topics

Prelims साठी:

• Puzzles (Linear, Circular, Floor-based)
• Seating Arrangement
• Syllogism
• Inequality
• Blood Relations
• Direction Sense
• Coding-Decoding (नवीन pattern)

Mains साठी (Advanced Reasoning):

• Logical Reasoning:
  • Cause & Effect
  • Statement & Assumption
  • Statement & Conclusion
  • Course of Action
• Data Sufficiency (Reasoning-based)
• Input-Output (Machine-based Problems)
• Critical Reasoning

३. English Language मधील High Yield Topics

Prelims:

• Reading Comprehension (Passage)
• Cloze Test
• Para Jumbles
• Spotting Errors
• Fill in the Blanks

Mains:

• Descriptive Writing (Essay & Letter – फक्त PO/RBI)
• Vocabulary-based Questions (Word Swap, Phrase Replacement)

४. General Awareness / Banking Awareness मधील High Yield Topics

• चालू घडामोडी (मागील ६ महिने)
• RBI Monetary Policy: Repo, Reverse Repo, CRR, SLR
• Financial Inclusion Schemes (Jan Dhan, Mudra, PM SVANidhi)
• Budget & Economic Survey (महत्त्वाच्या योजना)
• Banking Abbreviations: NEFT, RTGS, UPI, NPCI, BASEL Norms
• Capital Market & Money Market Basics
• Static GK (Important National Parks, Dams, Headquarters)

५. Computer Aptitude मधील High Yield Topics

• MS Office (Word, Excel, PowerPoint Shortcuts)
• Basics of Internet & Networking
• Database Concepts
• Cyber Security, Viruses, Firewalls

प्राधान्यक्रम (Priority Plan)

1. Prelims: Speed-oriented Topics (Simplification, Number Series, Puzzles)
2. Mains: Data Interpretation, Logical Reasoning, Banking Awareness
3. PO/Grade B: Descriptive Writing & Interview Preparation

टीप:

• मागील ५ वर्षांच्या प्रश्नपत्रिकांचे विश्लेषण केल्यास या टॉपिकवर ७०-८०% प्रश्न विचारले जातात.
• यावर दररोज विशेष सराव करणे हा यशाचा शॉर्टकट आहे.

९. फायदेशीर डिजिटल साधने (Free & Paid Tools)

आजच्या स्पर्धात्मक वातावरणात फक्त पुस्तकावर अवलंबून राहून अभ्यास करणे पुरेसे नाही.
Mock Tests, Online Classes, Current Affairs Capsules, PDF Notes यासाठी डिजिटल साधनांचा वापर आवश्यक आहे.
खाली सर्वाधिक लोकप्रिय आणि विश्वासार्ह टूल्स व अ‍ॅप्सची यादी दिली आहे.

१. Oliveboard

• उपयोग:
  • उच्च दर्जाचे Mock Tests
  • Sectional Tests
  • Video Courses
• फायदे:
  • वास्तविक परीक्षा सारखा इंटरफेस
  • सविस्तर Analysis Report
• पेड/फ्री: Paid (काही Free Tests उपलब्ध)

२. Testbook

• उपयोग:
  • Live Classes + Recorded Videos
  • Daily Quizzes, PDF Notes
  • Testbook Pass ने 400+ Exams ची तयारी
• फायदे:
  • हिंदी/इंग्रजी दोन्ही भाषांमध्ये उपलब्ध
  • मराठीसाठी काही कंटेंट उपलब्ध
• पेड/फ्री: Free + Paid Plans

३. Gradeup (BYJU’s Exam Prep)

• उपयोग:
  • Daily Quizzes, Mock Tests, Practice Sets
  • Discussion Groups
  • Video Lectures
• फायदे:
  • Daily Study Plan
  • स्पर्धकांसोबत रँक तुलना करता येते
• पेड/फ्री: Free + Paid Plans

४. Adda247

• उपयोग:
  • Banking Awareness Capsules
  • Current Affairs PDF
  • YouTube वर Daily Classes
• फायदे:
  • मराठीत देखील काही classes
  • Monthly GA Capsules परीक्षेसाठी खूप उपयुक्त
• पेड/फ्री: Free + Paid

५. AffairsCloud

• उपयोग:
  • Daily Current Affairs Capsules (PDF/Quiz)
  • Banking Awareness eBooks
  • Monthly Current Affairs PDF
• फायदे:
  • Mains व Interview साठी चालू घडामोडींचे सर्वोत्तम स्रोत
• पेड/फ्री: Free + Paid (Pocket PDF)

६. Infomarathi.in (मराठीमध्ये)

• उपयोग:
  • चालू घडामोडींचे मराठी नोट्स
  • Quiz / मॉक टेस्ट
  • Exam Updates
• फायदे:
  • ग्रामीण व शहरी मराठी विद्यार्थ्यांसाठी सोपा कंटेंट
  • दररोज अपडेटेड Notes
• पेड/फ्री: Free

७. YouTube Channels (Free Resources)

• Adda247 Marathi
• WiFiStudy
• Study IQ
• Mahendra Guru
• Banking Chronicle GK Today

(Video Classes, Short Tricks, Discussion Sessions साठी उपयुक्त)

८. Official Websites – Notifications साठी

• IBPS: www.ibps.in
• SBI Careers: https://sbi.co.in/careers
• RBI: https://rbi.org.in
• NABARD: https://nabard.org

डिजिटल टूल्सचा वापर कसा करावा?

1. रोज 1–2 तास ऑनलाइन प्रॅक्टिस सेट / क्विझसाठी ठेवा.
2. महत्त्वाचे PDF डाउनलोड करून ऑफलाईन नोट्स बनवा.
3. Exam Pattern समजून घेण्यासाठी Mock Tests नियमित सोडवा.
4. English सुधारण्यासाठी Editorial Reading Apps (Inshorts, ET) वापरा.

टीप:

पुस्तक + डिजिटल साधनांचा संयोग हेच यशाचं सूत्र आहे.
डिजिटल टूल्समुळे वेळेचं व्यवस्थापन आणि पेपर पॅटर्न समजण्यास खूप मदत होते.

बँकिंग परीक्षा (IBPS, SBI, RBI, NABARD) ही फक्त ज्ञानाची नाही तर वेळेचे व्यवस्थापन, अचूकता, सातत्य आणि योग्य रणनीतीची परीक्षा आहे.
आजच्या स्पर्धात्मक वातावरणात यशस्वी होण्यासाठी सतत सराव, चालू घडामोडींचा अभ्यास आणि Mock Tests यांचा समतोल साधणे आवश्यक आहे.

या ब्लॉगमध्ये आपण पाहिले:

• बँकिंग परीक्षांचे प्रकार
• पात्रता निकष
• परीक्षा पद्धती आणि अभ्यासक्रम
• शिफारसी पुस्तके आणि डिजिटल साधने
• ६ महिन्यांचा अभ्यास कॅलेंडर आणि टिप्स

जर तुम्ही प्रामाणिकपणे या नियोजनानुसार अभ्यास केलात, तर बँकिंग क्षेत्रातील सरकारी नोकरी नक्कीच मिळवू शकता.

तुमच्या यशासाठी पुढील पाऊल:

👉 चालू घडामोडींच्या ताज्या अपडेटसाठी आणि मोफत मॉक टेस्टसाठी आजच infomarathi.in ला भेट द्या!

👉 आमचे मोफत PDF Study Planners डाउनलोड करा आणि तयारी सुरु करा.

👉 दररोज किमान २ तासांचा वेळ Mock Tests व चुका सुधारण्यासाठी ठेवा – हा यशाचा Shortcut आहे.

शेवटचा संदेश

“बँकिंग परीक्षा म्हणजे ध्येय, शिस्त आणि आत्मविश्वासाची परीक्षा आहे.
सातत्य ठेवा – यश तुमच्यापासून दूर नाही!”